Wat kunnen wij leren van Singapore?
Photo Credit
Verticaal groen naar een hoger niveau tillen
Groene gebouwen en verticale tuinen alleen zijn niet genoeg om de visie van een echt groene en duurzame stad te realiseren. Om de uitdagingen van dichtheid, klimaatverandering en biodiversiteitsverlies aan te pakken, moeten steden verder kijken dan verticaal groen en zich integreren met het grotere landschap.
The Oasia Downtown Hotel by WOHA Architects © Photo Credit Patrick Bingham-Hall
Verticaal groen, zoals sky gardens, groene muren of schermen, en verhoogde parken, wordt steeds populairder nu bouwers en planners erkennen dat burgers dicht bij de natuur willen wonen en werken in een dichte bebouwde omgeving. Voor deze bewoners kan de toegang tot verticaal groen voordelen opleveren zoals een betere luchtkwaliteit, koelere temperaturen en een beter geestelijk welzijn.
Maar een stad vol verticale tuinen is niet per definitie een groene of duurzame stad. Het risico bestaat dat zulke tuinen niet echt duurzaam zijn, zowel voor het gebouw als voor de stad als geheel. Wong Mun Summ, medeoprichter van WOHA Architects, deelt zijn mening over verticaal groen: "We zien steeds meer gebouwen groen integreren, maar vaak als secundaire toevoeging". Wong waarschuwt dat dergelijke groene elementen, wanneer ze als een bijkomstigheid aan het ontwerp worden toegevoegd, vaak moeilijk of duur te onderhouden zijn, en op de lange termijn misschien niet zullen gedijen.
Meer dan symbolisch groen
Met andere woorden, groene elementen moeten er niet alleen goed uitzien, maar ook milieuvoordelen bieden, zoals een kleinere koolstofvoetafdruk door lagere verwarmings- of koelingskosten. Wong, die het nieuwste lid is van het nominatiecomité van de Lee Kuan Yew World City Prize, wees erop dat stedelijke gebouwen nu tot 40 procent van de wereldwijde energie verbruiken. Het is dus noodzakelijk dat verticale tuinen de koolstofuitstoot van een gebouw helpen verminderen, in plaats van deze te vergroten.
De volgende stap is "verder kijken dan symbolisch groen" en werken aan verticale groene steden die de milieuproblemen van de 21e eeuw kunnen aanpakken. Dit betekent dat steden, vooral die in ontwikkelingsgebieden, hun aandacht moeten richten op de dringende kwesties van dichtheid, energie en natuur, in plaats van te plannen volgens blauwdrukken uit het midden van de 20e eeuw, toen milieugevaren zoals energie- en waterschaarste en klimaatverandering geen deel uitmaakten van de vergelijking.
De urgentie van deze taak wordt nog vergroot door de cijfers. Tegen 2050 zal de wereldbevolking in steden naar verwachting met 2,5 miljard mensen zijn gegroeid, waarvan 90% in Azië en Afrika. Steden zullen ook het voortouw nemen in de strijd tegen klimaatverandering, aangezien stedelijke gebieden tot 70% van de wereldwijde koolstofuitstoot voor hun rekening nemen. Ondertussen vormt de afname van biodiversiteit en natuurgebieden een bedreiging voor vitale ecosysteemdiensten op het gebied van voedsel- en waterzekerheid, vermindering van vervuiling, stormwaterbeheer en het hitte-eilandeffect in steden.
en met een campus die is geïnspireerd op de nabijgelegen mangrovebossen van de Sundarbans. De campus drijft op een meer dat vroeger een vervuild moeras was en is ontworpen om de behoefte aan airconditioning te minimaliseren. Het gebouw bootst ook de verschillende lagen van een natuurlijk bos na, met meerdere niveaus van burger- en gemeenschapsruimten onder het meer, en verschillende verdiepingen met sky gardens erboven die ruimten bieden voor studie en interactie.
"We zien dat meer gebouwen groen integreren, maar vaak als secundaire toevoeging."
Dichte bebouwing en toch groene steden
Goed ontworpen verticale groene steden vormen een deel van de oplossing voor dit stedelijke milieudilemma. Grote steden zijn vaak drukke, concurrerende en lawaaierige plaatsen. Een dergelijke omgeving kan stimulerend zijn en bijdragen tot wat een stad spannend en aantrekkelijk maakt. Maar het risico bestaat ook dat er een schaarste ontstaat aan ruimtes die rustiger en herstellend zijn, waar mensen kunnen rusten, zich opladen en herstellen van een zintuiglijke overbelasting.
Een aantal stedelijke projecten heeft geprobeerd deze schijnbaar onverenigbare elementen van hoge dichtheid en ruime groene ruimten binnen een bebouwde omgeving met elkaar te verzoenen. In Bangladesh heeft BRAC University in Dhaka een dichte onderwijsfaciliteit geïntegreerd met tropische wetlands, met een campus die is geïnspireerd op de nabijgelegen mangrovebossen van de Sundarbans. De campus drijft op een meer dat voorheen een vervuild moeras was en is ontworpen om de behoefte aan airconditioning te minimaliseren. Het gebouw bootst ook de verschillende lagen van een natuurlijk bos na, met meerdere niveaus van burger- en gemeenschapsruimten onder het meer, en verschillende verdiepingen met sky gardens erboven die ruimten bieden voor studie en interactie.
Ondertussen zijn groen en stedelijke duurzaamheid kernaspecten van Sydney's Sustainable Sydney 2030-visie, die van deze Australische stad een groene, mondiale en verbonden stad wil maken tegen 2030. De praktische kanten van deze visie omvatten het Greening Sydney Plan, dat sindsdien als blauwdruk heeft gediend voor de vergroeningsplannen van vele andere steden. Op het terrein omvat het plan de aanplant van 800 tot 1.000 bomen per jaar om de doelstelling van een stedelijk bladerdak van Sydney tegen 2030 met 50% te verhogen, evenals zestien andere projecten die voordelen hebben opgeleverd zoals filtratie van vervuiling, verbeterde luchtkwaliteit, koelere openbare parken en nieuwe gemeenschapstuinen en stadsboerderijen.
Een opmerkelijk voorbeeld is Sydney Park, een wetland en een gebied waar overstromingen worden tegengegaan en waar ook het grootste wateropvangsysteem van de stad staat. Dit in oktober 2015 voltooide waterrecyclingproject gebruikt ondergrondse leidingen om stormwater om te leiden naar bio-retentiebedden. Het gefilterde water wordt vervolgens hergebruikt om het moerasgebied te irrigeren en een naburig gemeentelijk depot te bevoorraden. Sydney is ook de eerste koolstofneutrale gemeente in Australië en heeft zijn koolstofuitstoot sinds 2006 met meer dan 20 procent verminderd.
In Singapore, waar hoogbouwwoningen het stadsbeeld domineerden, beginnen volkshuisvestingsprojecten nu verticaal groen te integreren en tegelijkertijd het landgebruik te maximaliseren. In Kampung Admiralty wordt een 'verticaal dorp' gebouwd om zowel woningen als openbare voorzieningen en diensten onder één dak te huisvesten. Het dak wordt gedomineerd door een reeks terrasvormige Sky Gardens en een Community Park, dat ook dienst doet als 'dorpsgroen' met studio's voor senioren die het mengen tussen buren vergemakkelijken. Een ander recent volkshuisvestingsproject, SkyVille@Dawson, bestaat uit twaalf hoogbouw-'dorpen' met een gemeenschappelijke sky garden voor 80 huishoudens, die ook verbonden zijn met commerciële zones via begroeide lineaire parken.
Planning voor een tuinstad
Deze projecten richten zich niet alleen op verticaal groen, maar gaan uit van een bredere visie waarbij op meerdere niveaus groene ruimten in en rond een stedelijke omgeving worden gecreëerd. Op stadsniveau zou het maken van dergelijke groene of tuinsteden vereisen dat planners afstappen van tweedimensionale rasters waarin de manier waarop een ruimte wordt gebruikt duidelijk gescheiden is. In plaats daarvan zou er een driedimensionale matrix moeten komen die zowel de horizontale als de verticale lagen van een stad overspant. Deze benadering van het creëren van een tuinstad zou ruimte bieden aan zowel dichtheid als ruimte, en ruimte scheppen voor meerdere functies en gebruiksmogelijkheden binnen één gebouw of ontwikkeling.
Een dergelijke geïntegreerde en onderling verbonden benadering van stadsplanning zal een uitdaging vormen, omdat zij veel samenwerking op hoog niveau vereist. Het resultaat zou namelijk zijn dat elk gebouw of ontwikkeling, openbaar of particulier, daadwerkelijk een maatschappelijk of milieudoel dient. Om dit te bereiken moet het beleid ook daadwerkelijk prioriteit geven aan de bredere behoeften van de burgers boven enge commerciële overwegingen.
"Mensen hebben een fundamentele behoefte om voortdurend met de natuur verbonden te zijn om een gevoel van positief welzijn, arbeidsproductiviteit, psychologisch herstel, creativiteit en genot te behouden."
Naast gebouwen moeten ook natuurgebieden deel uitmaken van de strategieën voor stadsplanning. Om de toegang tot de natuur te verbeteren, heeft Malmö in Zweden als onderdeel van zijn Groenplan 2003 16 groene corridors opgenomen die stedelijke en plattelandsgebieden met elkaar verbinden. Singapore heeft zich ten doel gesteld tegen 2030 tot 180 kilometer aan Nature Ways aan te leggen. Dergelijke netwerken zouden de verplaatsing van wilde dieren tussen anders geïsoleerde groene gebieden vergemakkelijken en een gezondere en meer biofiele omgeving bieden voor bewoners die pendelen of sporten langs deze corridors. Naarmate de milieudruk in de toekomst toeneemt, kan de planning van het stadslandschap zelfs traditioneel niet-stedelijke activiteiten omvatten, zoals boerderijen die bijdragen tot de voedselzekerheid of de opwekking van hernieuwbare energie uit voedsel- of plantenafval.
Voor Wong is de ideale stad een stad die enkele miljoenen mensen betaalbaar kan huisvesten, maar ook gemeenschappen en ruimten biedt die een gevoel van plaats en saamhorigheid bevorderen, zoals parken, tuinen en bossen waar mensen en natuur vreedzaam naast elkaar kunnen bestaan. Hij gelooft dat deze ruimere visie van een groene stad verre van een luchtkasteel is en dat deze steeds meer terrein wint naarmate meer mensen de waarde van groene ruimten inzien. "Mensen hebben een fundamentele behoefte om voortdurend met de natuur verbonden te zijn om een gevoel van positief welzijn, arbeidsproductiviteit, psychologisch herstel, creativiteit en genot te behouden," zegt hij. Het alternatief, zo waarschuwt hij, zijn steden "waar burgers een steeds meer geïsoleerd leven leiden en lijden aan angst, depressie en andere stressgerelateerde ziekten."
Wong Mun Summ is medeoprichter van WOHA, een van de bekendste en meest bekroonde architectenbureaus van Zuidoost-Azië, gevestigd in Singapore. Wong Mun Summ studeerde in 1989 cum laude af aan de Nationale Universiteit van Singapore en is lid van diverse Design Advisory Panels in Singapore.
Wong Mun Summ vormde WOHA als een partnerschap met Richard Hassell in 1994. De architectuur van WOHA valt op door haar constante evolutie: geen twee gebouwen hebben dezelfde 'stijl', omdat elk project een specifiek antwoord vormt op de mogelijkheden van het programma en de locatie. Milieuprincipes zijn altijd fundamenteel geweest voor de ontwerpen van WOHA.