Project 33 Sint-Niklaas: Een gezondere stad onder de brug

Hoe GR&OM en de Stad Sint-Niklaas een vergeten betonnen ruimte omvormden tot een levend groenblauw ecosysteem.

In het hart van Sint-Niklaas voltrekt zich een opmerkelijke metamorfose onder het spoorwegviaduct dat decennialang de stad doorkliefde als een grijze barrière van beton en lawaai. Het initiatief, bekend als Project 33, Groen en water onder de brug, herdenkt deze anonieme ruimte als een groenblauwe ader die biodiversiteit bevordert, de stad verkoelt en bewoners uitnodigt opnieuw contact te maken met de natuur.

Achter dit project schuilt een uitzonderlijke samenwerking tussen de Stad Sint-Niklaas en GR&OM, een landschaps en ecologisch ontwerpbureau dat bekendstaat om zijn geïntegreerde aanpak en nauwe samenwerking met publieke partners. Samen hebben ze bewezen dat visionair ontwerp, ecologisch inzicht en menselijk welzijn elkaar kunnen versterken zelfs op de meest onwaarschijnlijke plekken van de stad.

.

Een concept op papier: luisteren naar elke stem

Lang voor de eerste plant werd geplant, begon GR&OM met een conceptontwerp op papier. Niet als louter plan, maar als middel om te begrijpen. In deze vroege fase werden bewoners, stadsdiensten, scholen en lokale handelaars betrokken om hun wensen, ideeën en zorgen te delen.

Door die dialoog kreeg het ontwerpteam inzicht in zowel de fysieke beperkingen als de emotionele waarde van de plek. “We wilden weten wat mensen hier misten, en wat ze hoopten dat deze plek kon worden,” zegt de projectleider van GR&OM. “Elk gesprek, elke schets bracht ons dichter bij een ontwerp dat écht van Sint-Niklaas is.”

De naam Project 33 verwijst naar de 33 betonnen pijlers van het spoorwegviaduct, elk een drager én een symbool van de nieuwe stedelijke ecologie die hier groeit.

.

Van grijze zone naar groenblauwe infrastructuur

Meer dan vijftig jaar bleef de ruimte onder het viaduct ongebruikt en weinig toegankelijk. De Stad Sint-Niklaas wilde dat veranderen, als onderdeel van haar strategie voor klimaatbestendigheid, leefkwaliteit en stedelijke gezondheid.

De omstandigheden waren echter complex: weinig daglicht, nauwelijks regenwaterinfiltratie en een microklimaat dat droogte en hitte vasthield. GR&OM zag daarin geen beperking, maar een uitdaging.

Het team ontwierp een gesloten watersysteem dat regenwater opvangt van het viaduct en het afleidt naar vijvers, infiltratiezones en beplantingsbedden. Zo ontstaat natuurlijke irrigatie zonder verspilling van water een voorbeeld van natuurgebaseerde klimaatadaptatie.

Daarnaast werd de bodem verbeterd en verlucht, zodat schaduwminnende planten en inheemse soorten er konden groeien. Varens, zegges, klim- en waterplanten werden zorgvuldig gekozen voor hun ecologische veerkracht en esthetische waarde.

Designinnovatie ontmoet ecologie

GR&OM combineerde ontwerpprecisie met ecologische logica. Elke ingreep van de plaatsing van beplantingsvakken tot de hellingsgraad van paden heeft zowel een functionele als een visuele rol. De zware betonnen structuur van de brug werd omgevormd tot een kader voor leven, waar water, planten en licht elkaar ontmoeten.

Belangrijke ontwerpprincipes waren onder meer:

• Watergevoelig ontwerpen: regenwater recupereren en hergebruiken voor irrigatie.

• Biodiversiteitscorridors: veilige zones creëren voor kikkers, insecten en kleine dieren.

• Menselijke schaal: wandelpaden, zitplekken en verlichting voor veiligheid en comfort.

• Kunst en educatie: samenwerking met lokale scholen en kunstenaars om de omgeving tot leerplek te maken.

Project 33 werd zo een levend verhaal over hoe infrastructuur en natuur hand in hand kunnen gaan.

Samenwerking als motor van verandering

De kracht van Project 33 schuilt in de nauwe samenwerking tussen stad en ontwerper. De Stad Sint-Niklaas bood visie, leiderschap en lange-termijnbetrokkenheid, terwijl GR&OM expertise bracht in ecologisch ontwerp, waterbeheer en uitvoering in complexe stedelijke contexten.

Van concept tot realisatie werkte men in wekelijkse overlegmomenten, met gedeelde verantwoordelijkheid en transparante communicatie tussen ontwerpers, ingenieurs en stadsdiensten.

De samenwerking reikte verder dan de professionals: ook scholen, verenigingen en buurtbewoners droegen actief bij. Via workshops en plantdagen leerden ze over waterzuivering, schaduwplanten en stedelijke biodiversiteit waardoor de plek niet alleen groen werd, maar ook gedragen.

Werken tussen verkeer en complexiteit

Project 33 werd uitgevoerd onder een actief spoorwegviaduct, omringd door drukke verkeersaders. Dat vroeg om uitzonderlijke logistieke precisie en veiligheidscoördinatie tussen GR&OM, de Stad Sint-Niklaas en verschillende openbare diensten.

De werken werden in fases uitgevoerd om de veiligheid van voetgangers, fietsers en automobilisten te garanderen. GR&OM stelde een gedetailleerd logistiek plan op voor leveringen, tijdelijke afsluitingen, signalisatie en toegankelijkheid, in nauwe afstemming met de stadsdiensten en vervoersmaatschappijen.

Daarnaast werd rekening gehouden met geluids- en stofbeperking, en bleef de luchtkwaliteit onder controle. Tijdelijke wandelroutes en afzettingen zorgden ervoor dat de omgeving veilig bleef, zelfs tijdens de meest intensieve bouwmomenten.

“Dit was geen klassiek groenproject, maar een levend organisme in een stad die bleef ademen,” zegt een coördinator van GR&OM. “Onze taak was om ecologische ambities te verzoenen met realiteit: verkeer, veiligheid, planning en communicatie.”

Het resultaat is een project dat niet alleen ecologisch innovatief is, maar ook bewijst dat GR&OM complexe stedelijke werven beheerst met vakmanschap, zorg en samenwerking. Een veilige uitvoering binnen een drukke verkeerscontext: dat is het onzichtbare maar cruciale fundament van Project 33.

Een model voor stedelijke gezondheid en welzijn

Naast de visuele impact heeft Project 33 meetbare voordelen voor de gezondheid van mens en stad. Groene infrastructuur verlaagt stress, verbetert de luchtkwaliteit en stimuleert beweging.

• Hittestress verminderd: schaduw en verdamping verlagen de temperatuur.

• Betere luchtkwaliteit: planten filteren fijnstof van het verkeer.

• Welzijn en rust: bewoners vinden een kalme, groene plek voor ontmoeting en ontspanning.

• Leren in de natuur: scholen gebruiken het terrein als openluchtklaslokaal.

Hiermee toont Sint-Niklaas dat stedelijk ontwerp en gezondheid rechtstreeks verbonden zijn en dat een gezonde stad begint met gezonde plekken.

Technische vindingrijkheid onder de brug

Werken onder een actief spoorwegviaduct bracht ook technische uitdagingen met zich mee: beperkte lichtinval, beperkte ruimte en complexe afwatering. GR&OM werkte samen met civiele ingenieurs om elk detail af te stemmen op de structurele veiligheid van de brug.

Er werden speciale grondmengsels ontwikkeld, samen met modulaire plantstructuren en een onderhoudsarm irrigatiesysteem dat ook in droge periodes efficiënt werkt.

Regenwater dat vroeger rechtstreeks in de riolering verdween, voedt nu planten en kleine waterbiotopen. Zo werd een probleem regenafvoer omgezet in een ecologische kans.

Project 33 bewijst dat zelfs de meest harde en beperkte stedelijke ruimtes kunnen veranderen in ecosystemen met impact.

Erkenning en impact

Sinds de opening kreeg Project 33 veel erkenning in Vlaanderen en daarbuiten. Het werd uitgeroepen tot laureaat van de Openbaar Groen Awards 2024 in de categorie Groen(blauw)e ader, voor zijn vernieuwende combinatie van natuur, waterbeheer en publieke meerwaarde. Met een oppervlakte van ongeveer 2.500 m² Project 33 is met bewijst dat duurzaamheid niet altijd groots of duur hoeft te zijn zolang visie en samenwerking centraal staan.

Project 33 is vandaag een referentieproject voor andere steden die infrastructuur willen omvormen tot duurzame stedelijke ecosystemen.

De bredere betekenis: steden die zichzelf genezen

Project 33 gaat niet enkel over planten onder een brug, maar over hoe een stad zichzelf kan herstellen. Sint-Niklaas toont dat duurzame vernieuwing geen luxe is, maar een noodzakelijke bouwsteen van een leefbare toekomst.

Het project illustreert dat groenblauwe infrastructuur even essentieel is als wegen of nutsvoorzieningen. Terwijl de klimaatuitdagingen toenemen, laat Sint-Niklaas zien dat samenwerking tussen ontwerp, techniek en gemeenschap de sleutel is tot veerkrachtige steden.

Over GR&OM

Gelegen tussen Antwerpen en Gent is Sint-Niklaas een groeiende stad met een sterke reputatie op het vlak van duurzame stadsontwikkeling. Met projecten als Project 33 investeert de stad in leefbaarheid, gezondheid en klimaatbestendigheid en bewijst ze dat stedelijke vernieuwing ook menselijk en poëtisch kan zijn.

Over de Stad Sint-Niklaas

Gelegen tussen Antwerpen en Gent is Sint-Niklaas een groeiende stad met een sterke reputatie op het vlak van duurzame stadsontwikkeling.

Met projecten als Project 33 investeert de stad in leefbaarheid, gezondheid en klimaatbestendigheid en bewijst ze dat stedelijke vernieuwing ook menselijk en poëtisch kan zijn.

Samenwerking als katalysator

Project 33 is een bewijs van wat er mogelijk is wanneer steden en ontwerpers samenwerken met de natuur, niet ertegen. Onder de betonnen bogen van het spoor leeft nu een ecosysteem dat ademt, groeit en mensen samenbrengt.

Voor GR&OM en de Stad Sint-Niklaas is dit niet zomaar een realisatie, maar een prototype van de stad van morgen: een stad die regenwater hergebruikt, biodiversiteit herstelt en haar inwoners gezonder maakt.